Treść głównego artykułu
Abstrakt
Sukcesy wyborcze eurosceptycznej Alternatywy dla Niemiec w 2013 i 2014 r. zrodziły pytanie, czy i jaki wpływ wywiera ona na niemiecką scenę polityczną. W rozważaniach uwaga zwrócona została w szczególności na liczbę relewantnych partii, uczestniczących w rywalizacji politycznej na poziomie federalnym, krajów związkowych oraz na zachowania partii politycznych, zasady rywalizacji i współpracy międzypartyjnej na arenie wyborczej oraz gabinetowej. Analiza pozwoliła na konkluzję, że partia wpłynęła na układ sił na niemieckiej scenie politycznej, przyczyniła się bowiem do osłabienia pozycji większości ugrupowań politycznych zarówno na poziomie federalnym, jak i związkowym, przyczyniła się do zniknięcia liberalnej
FDP z Bundestagu oraz wschodnich parlamentów krajów związkowych, a także – w przypadku landu Saksonia – również skrajnie prawicowej NPD. Pośrednio sukcesy AfD wpłynęły na proces przeformułowania strategii działania innych ugrupowań politycznych, szczególnie chadecji, zarówno w zakresie oferty programowej, jak i porozumień koalicyjnych.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode
Bibliografia
- AfD (2013). Wahlprogramm Alternative für Deutschland. Parteitagsbeschluss, 14 kwietnia 2013. Pobrano 20 grudnia 2013, z: https://www.alternativefuer.de/wp-content/uploads/2014/07/AfD_Wahlprogramm--BTW-2013-kurz.pdf.
- Amann M., Blome N., Mueller P. (2014). Parteien Apo von rechts. Der Spiegel, 51. Pobrano 20 grudnia 2014, ARD (2013a). Zahlen und Umfragen zur Bundestagswahl. Exit-poll statistics of infratest dimap for the ARD ARD (2013b). Zahlen und Umfragen zur Bundestagswahl, Pobrano 24 września 2013, z: http://www.wahlrecht.de/ergebnisse/.
- ARD (2014). Europawahl. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://wahl.tagesschau.de/wahlen/2014-05-25-EPDE/analyse-wanderung.shtml.
- ARD (2014). Landtagswahlen. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://wahl.tagesschau.de/landtag.shtml.
- Bale, T. (2003). Cinderella and her ugly sisters: the mainstream and extreme right in Europe’s bipolarising party systems”. West European Politics, 26 (3), 67–90.
- Bayernpartei (2013). Programm. Pobrano 20 września 2013, z: http://landesverband.bayernpartei.de/programm/.
- Bundestagswahl (2013). So wählten die Deutschen. Spiegel Online, 22 września. Pobrano 20 listopada 2013,
- z: http://www.spiegel.de/politik/deutschland/bundestagswahl-2013-waehlerwanderung-gewinneverluste-direktmandate-a-923290.html.Bündnis 90/Die Grünen (2013). Zeit für den Grünen Wandel. Teilhaben, Einmischen, Zukunft Schaffen. Bundestagswahlprogramm 2013. Pobrano 20 września 2013, z: http://www.gruene.de/partei/gruenes-wahlprogramm-2013.html.
- Buras, P. (2013). The EU’s Silent Revolution. Policy Brief, European Council on Foreign Relations. Pobrano 20 października 2013, z: http://www.ecfr.eu/page/-/ECFR87_EU_SILENT_REVOLUTION_AW.pdf.
- Bürgerbewegung Pro-Deutschland (2013). Programm. Pobrano 1 stycznia 2014, z: http://www.pro-deutschland-online.de/?page_id=1054.
- Bürgerrechtsbewegung Solidarität (2013). Gemeinwohl statt Faschismus - Erst kommen die Menschen!
- Glass-Steagall-Bankentrennung jetzt! Pobrano 20 września 2013, z: http://www.bueso.de/files/pdf/2013/wahlmanifest2013.pdf.
- CDU/CSU (2013). Gemeinsam Erfolgreich für Deutschland. Regierungsprogramm 2013–2017. Pobrano 20 września 2013, z: http://www.cdu.de/artikel/regierungsprogramm-zum-herunterladen.
- Ciechanowicz, A. (2014). Alternatywa dla Niemiec zmienia scenę polityczną RFN. Analizy. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2014-09-17/alternatywa-dla-niemieczmienia-scene-polityczna-rfn.DKP (2013). Programm der DKP. Pobrano 20 września 2013, z: http://www.dkp-online.de/programm/.
- Die Freiheit (2013). Grundsatzprogramm 2,0. Die Freiheit, 23 lutego 2013. Pobrano 20 września 2013, z: http://diefreiheit.org/home/wp-content/uploads/2013/03/Grundsatzprogramm-2.o-Endversion-1.pdf.
- Die Linke (2013). 100% Sozial. Wahlprogramm zur Bundestagswahl 2013. Pobrano 7 styczeń 2014, z: http://www.die-linke.de/fileadmin/download/wahlen2013/bundestagswahlprogramm/bundestagswahlprogramm2013_langfassung.pdf.
- Eijk C. Van der, Franklin M. (2004). Potential for Contestation on European Matters at national Elections in Europe. W: G. Marks i M. R. Steenbergen (Red.), European Integration and Political Conflict (s. 32-50).
- Cambridge: Cambridge University Press. Evans G. (2002). European Integration, Party Politics and Voting in the 2001 Election. British Elections and
- Parties Review, 12, 52-72. FDP (2013), Bürgerprogramm 2013. Damit Deutschland stark bleibt. Pobrano 7 stycznia 2014, z: http://www.fdp.de/files/408/B_rgerprogramm_A5_Online_2013-07-23.pdf.
- Flood Ch. (2002). Euroscepticism: A Problematic Koncept. Paper presented to the University Association for Contemporary European Studies research conference. Queen’s University of Belfast, 2-4 September.
- Freie Wähler (2013). Bürger ernst nehmen. Wohlstand sichern. Zukunft Gestallten. Programm für Deutschland, Pobrano 20 września 2013, z: http://www.freiewaehler.eu/fileadmin/user_upload/Bundesvereinigung/Dokumente/Wahlprogramm_der_Bundesvereinigung.pdf.broadcast. Pobrano 20 października 2013, z: http://www.tagesschau.de/multimedia/bilder/uvotealbum118.html.z: http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-130878590.html.Frymark, K. (2013). Polityka europejska partii niemieckich przed wyborami do Bundestagu w 2013 roku.
- W: A. Kruk, i M. Sus, (Red.), Niemiecka Scena Polityczna 2009-2013. Aktorzy, zagadnienia i wyzwania (s. 165-181). Wrocław: Atut.
- Hartleb, F. (2007). Euroscepticism in Germany, Wystąpienie na konferencji. Paris, Nanter University.
- Hemmungslos demagogisch. Schäuble fordert härtere Auseinandersetzung mit AfD. Spiegel Online, 27 września 2014. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.spiegel.de/forum/politik/hemmungslos-demagogisch-schaeuble-fordert-haertere-auseinandersetzung-mit-afd-thread-158768-1.html.
- Institut Für Demoskopie Allensbach (2013). Das Vertrauen in die Europäische Union wächst. Eine Dokumentation des Beitrags von Dr. Thomas Petersen, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 163, 17 czerwca. Pobrano 16 grudnia 2013, z: http://www.ifd-allensbach.de/uploads/tx_reportsndocs/FAZ_Juli.pdf. Jahn J. (2014). AfD jagt Linkspartei so viele Wähler ab wie der CDU. Frankfurter Allgemeine Zeitung, 15 września. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.faz.net/aktuell/wirtschaft/wirtschaftspolitik/wahlergebnisse-afd-jagt-linkspartei-so-viele-waehler-ab-wie-der-cdu-13155124.html.
- Kopecký, P. i Mudde, C. (2002). Two Sides of Euroscepticism. Party Positions on European Integration in East Central Europe. European Union Politics, 3(3), 297-326.
- Ladrech, R. (2002). Europeanization and Political Parties Towards a Framework for Analysis. Party Politics, 8(4), 389-403.
- Lubbers, M. i Scheepers, P. (2004). Political versus instrumental Euroscepticism. Mapping skepticism in European countries and regions. Paper prepared for European Union Politics, Nijmegen.
- Moroska, A. (2010). Prawicowy Populizm a Eurosceptycyzm (na przykładzie Listy Pima Fortuyna w Holandii i Ligi Polskich Rodzin w Polsce). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
- Moroska-Bonkiewicz, A. i Pytlas, B. (2014). European Issues as a Domestic Proxy: The Case of the German Federal, Election 2013. SEI Working Paper No 135. Pobrano 20 września 2014, z: https://www.sussex.ac.uk/webteam/gateway/file.php?name=working-paper-135.pdf&site=266.
- Mudde, C. (2007). Populist Radical Right Parties in Europe. Cambridge: Cambridge University Press.
- NPD (2013). Natürlich Deutsch. Das Programm zur Bundestagswahl 2013, Pobrano 20 września 2013, z:
- http://www.npd.de/inhalte/daten/dateiablage/br_2013_wahlprogramm_netz.pdf.
- Pfister, R. i Doerry, M. i von Hammerstein, K. (2013). Wir sitzen in einem Boot. Der Spiegel, 23.
- Piratenpartei Deutschland (2013). Wir Stellen das Mal Infrage, Wahlprogramm zur Bundestagswahl 2013,
- Pobrano 20 września 2013, z: https://www.piratenpartei.de/wp-content/uploads/2013/06/PP-Bund-BTW13v1.pdf.
- REP (2013). 30 Schwerpunkte. Wahlprogramm 2013. Pobrano 20 września 2013, z: http://rep.de/upload/CMS/PDF/130413_rep_BY_wahlprogramm_s.pdf.
- Reuters (2013). Wahlkampfabschluss der CDU: Merkel wehrt sich gegen Euro-Gegner. Spiegel Online, 21 września. Pobrano 4 listopada 2013, z: http://www.spiegel.de/politik/deutschland/cdu-wahlkampf-merkel-distanziert-sich-von-afd-a-923656.html.
- SPD (2013). Das Wir Entscheidet. Das Regierungsprogramm 2013-2017. Pobrano 20 września 2013, z: www.spd.de/95466/regierungsprogramm 2013 2017.html.
- Szczerbiak A., Taggart P. (2003). Theorising Party-Based Euroscepticism: Problems of Definition, Measurement and Causality. SEI Working Paper, 69. Pobrano 20 września 2013, z: https://www.sussex.ac.uk/webteam/gateway/file.php?name=epern-working-paper-12.pdf&site=266.
- Tarrow, S. (1994). Power in Movement: Social movements, collective action and politics. Cambridge: Cambridge University Press.
- Thüringen: CDU führte konkrete Gespräche mit der AfD. Spiegel Online, 7 grudnia 2014. Pobrano 2 stycznia 2014, z: http://www.spiegel.de/forum/politik/thueringen-cdu-fuehrte-konkrete-gespraeche-mit-derafd-thread-201314-1.html.
- Tomczyk, M. (2013). Niemieckie partie polityczne wobec kryzysu w Strefie Euro w latach 2010-2013. W:
- A. Kruk, i M. Sus, (Red.), Niemiecka Scena Polityczna 2009-2013. Aktorzy, zagadnienia i wyzwania (s.181-201). Wrocław: Atut.Vries de C. (2007), European Integration and National Elections. The Impact of EU Issue Voting on National Politics, Enschede: PrintPartners Ipskamp.
- Wahlergebnisse (2014). Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.wahlrecht.de/ergebnisse/.
- Wimmel, A. (2013). Fachliche Expertise und abweichendes Verhalten bei Abstimmungen zur Euro-Krise im Deutschen Bundestag. Zeitschrift für Politikberatung, 6 (3-4), 125-136.
- Wittrock F. (2014). CDU-Parteitag. Gefahr von rechts. Spiegel Online, 10 grudnia. Pobrano 20 grudnia 2014,
- z: http://www.faz.net/aktuell/wirtschaft/wirtschaftspolitik/wahlergebnisse-afd-jagt-linkspartei-soviele-waehler-ab-wie-der-cdu-13155124.html.
- YouGov Deutschland (2013). Poll for Open Europe and Open Europe Berlin: Voters’ sentiments on the Eurozone. Open Europe, 03 September 2013. Pobrano 16 grudnia 2013, z: http://www.openeurope.org.uk/Content/Documents/130903__Briefing_Open_Europe_and_Open_Berlin_Berlin_1.pdf.
- Zuba, K. (2006). Polski Eurosceptycyzm i Eurorealizm. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Bibliografia
AfD (2013). Wahlprogramm Alternative für Deutschland. Parteitagsbeschluss, 14 kwietnia 2013. Pobrano 20 grudnia 2013, z: https://www.alternativefuer.de/wp-content/uploads/2014/07/AfD_Wahlprogramm--BTW-2013-kurz.pdf.
Amann M., Blome N., Mueller P. (2014). Parteien Apo von rechts. Der Spiegel, 51. Pobrano 20 grudnia 2014, ARD (2013a). Zahlen und Umfragen zur Bundestagswahl. Exit-poll statistics of infratest dimap for the ARD ARD (2013b). Zahlen und Umfragen zur Bundestagswahl, Pobrano 24 września 2013, z: http://www.wahlrecht.de/ergebnisse/.
ARD (2014). Europawahl. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://wahl.tagesschau.de/wahlen/2014-05-25-EPDE/analyse-wanderung.shtml.
ARD (2014). Landtagswahlen. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://wahl.tagesschau.de/landtag.shtml.
Bale, T. (2003). Cinderella and her ugly sisters: the mainstream and extreme right in Europe’s bipolarising party systems”. West European Politics, 26 (3), 67–90.
Bayernpartei (2013). Programm. Pobrano 20 września 2013, z: http://landesverband.bayernpartei.de/programm/.
Bundestagswahl (2013). So wählten die Deutschen. Spiegel Online, 22 września. Pobrano 20 listopada 2013,
z: http://www.spiegel.de/politik/deutschland/bundestagswahl-2013-waehlerwanderung-gewinneverluste-direktmandate-a-923290.html.Bündnis 90/Die Grünen (2013). Zeit für den Grünen Wandel. Teilhaben, Einmischen, Zukunft Schaffen. Bundestagswahlprogramm 2013. Pobrano 20 września 2013, z: http://www.gruene.de/partei/gruenes-wahlprogramm-2013.html.
Buras, P. (2013). The EU’s Silent Revolution. Policy Brief, European Council on Foreign Relations. Pobrano 20 października 2013, z: http://www.ecfr.eu/page/-/ECFR87_EU_SILENT_REVOLUTION_AW.pdf.
Bürgerbewegung Pro-Deutschland (2013). Programm. Pobrano 1 stycznia 2014, z: http://www.pro-deutschland-online.de/?page_id=1054.
Bürgerrechtsbewegung Solidarität (2013). Gemeinwohl statt Faschismus - Erst kommen die Menschen!
Glass-Steagall-Bankentrennung jetzt! Pobrano 20 września 2013, z: http://www.bueso.de/files/pdf/2013/wahlmanifest2013.pdf.
CDU/CSU (2013). Gemeinsam Erfolgreich für Deutschland. Regierungsprogramm 2013–2017. Pobrano 20 września 2013, z: http://www.cdu.de/artikel/regierungsprogramm-zum-herunterladen.
Ciechanowicz, A. (2014). Alternatywa dla Niemiec zmienia scenę polityczną RFN. Analizy. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2014-09-17/alternatywa-dla-niemieczmienia-scene-polityczna-rfn.DKP (2013). Programm der DKP. Pobrano 20 września 2013, z: http://www.dkp-online.de/programm/.
Die Freiheit (2013). Grundsatzprogramm 2,0. Die Freiheit, 23 lutego 2013. Pobrano 20 września 2013, z: http://diefreiheit.org/home/wp-content/uploads/2013/03/Grundsatzprogramm-2.o-Endversion-1.pdf.
Die Linke (2013). 100% Sozial. Wahlprogramm zur Bundestagswahl 2013. Pobrano 7 styczeń 2014, z: http://www.die-linke.de/fileadmin/download/wahlen2013/bundestagswahlprogramm/bundestagswahlprogramm2013_langfassung.pdf.
Eijk C. Van der, Franklin M. (2004). Potential for Contestation on European Matters at national Elections in Europe. W: G. Marks i M. R. Steenbergen (Red.), European Integration and Political Conflict (s. 32-50).
Cambridge: Cambridge University Press. Evans G. (2002). European Integration, Party Politics and Voting in the 2001 Election. British Elections and
Parties Review, 12, 52-72. FDP (2013), Bürgerprogramm 2013. Damit Deutschland stark bleibt. Pobrano 7 stycznia 2014, z: http://www.fdp.de/files/408/B_rgerprogramm_A5_Online_2013-07-23.pdf.
Flood Ch. (2002). Euroscepticism: A Problematic Koncept. Paper presented to the University Association for Contemporary European Studies research conference. Queen’s University of Belfast, 2-4 September.
Freie Wähler (2013). Bürger ernst nehmen. Wohlstand sichern. Zukunft Gestallten. Programm für Deutschland, Pobrano 20 września 2013, z: http://www.freiewaehler.eu/fileadmin/user_upload/Bundesvereinigung/Dokumente/Wahlprogramm_der_Bundesvereinigung.pdf.broadcast. Pobrano 20 października 2013, z: http://www.tagesschau.de/multimedia/bilder/uvotealbum118.html.z: http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-130878590.html.Frymark, K. (2013). Polityka europejska partii niemieckich przed wyborami do Bundestagu w 2013 roku.
W: A. Kruk, i M. Sus, (Red.), Niemiecka Scena Polityczna 2009-2013. Aktorzy, zagadnienia i wyzwania (s. 165-181). Wrocław: Atut.
Hartleb, F. (2007). Euroscepticism in Germany, Wystąpienie na konferencji. Paris, Nanter University.
Hemmungslos demagogisch. Schäuble fordert härtere Auseinandersetzung mit AfD. Spiegel Online, 27 września 2014. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.spiegel.de/forum/politik/hemmungslos-demagogisch-schaeuble-fordert-haertere-auseinandersetzung-mit-afd-thread-158768-1.html.
Institut Für Demoskopie Allensbach (2013). Das Vertrauen in die Europäische Union wächst. Eine Dokumentation des Beitrags von Dr. Thomas Petersen, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 163, 17 czerwca. Pobrano 16 grudnia 2013, z: http://www.ifd-allensbach.de/uploads/tx_reportsndocs/FAZ_Juli.pdf. Jahn J. (2014). AfD jagt Linkspartei so viele Wähler ab wie der CDU. Frankfurter Allgemeine Zeitung, 15 września. Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.faz.net/aktuell/wirtschaft/wirtschaftspolitik/wahlergebnisse-afd-jagt-linkspartei-so-viele-waehler-ab-wie-der-cdu-13155124.html.
Kopecký, P. i Mudde, C. (2002). Two Sides of Euroscepticism. Party Positions on European Integration in East Central Europe. European Union Politics, 3(3), 297-326.
Ladrech, R. (2002). Europeanization and Political Parties Towards a Framework for Analysis. Party Politics, 8(4), 389-403.
Lubbers, M. i Scheepers, P. (2004). Political versus instrumental Euroscepticism. Mapping skepticism in European countries and regions. Paper prepared for European Union Politics, Nijmegen.
Moroska, A. (2010). Prawicowy Populizm a Eurosceptycyzm (na przykładzie Listy Pima Fortuyna w Holandii i Ligi Polskich Rodzin w Polsce). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Moroska-Bonkiewicz, A. i Pytlas, B. (2014). European Issues as a Domestic Proxy: The Case of the German Federal, Election 2013. SEI Working Paper No 135. Pobrano 20 września 2014, z: https://www.sussex.ac.uk/webteam/gateway/file.php?name=working-paper-135.pdf&site=266.
Mudde, C. (2007). Populist Radical Right Parties in Europe. Cambridge: Cambridge University Press.
NPD (2013). Natürlich Deutsch. Das Programm zur Bundestagswahl 2013, Pobrano 20 września 2013, z:
http://www.npd.de/inhalte/daten/dateiablage/br_2013_wahlprogramm_netz.pdf.
Pfister, R. i Doerry, M. i von Hammerstein, K. (2013). Wir sitzen in einem Boot. Der Spiegel, 23.
Piratenpartei Deutschland (2013). Wir Stellen das Mal Infrage, Wahlprogramm zur Bundestagswahl 2013,
Pobrano 20 września 2013, z: https://www.piratenpartei.de/wp-content/uploads/2013/06/PP-Bund-BTW13v1.pdf.
REP (2013). 30 Schwerpunkte. Wahlprogramm 2013. Pobrano 20 września 2013, z: http://rep.de/upload/CMS/PDF/130413_rep_BY_wahlprogramm_s.pdf.
Reuters (2013). Wahlkampfabschluss der CDU: Merkel wehrt sich gegen Euro-Gegner. Spiegel Online, 21 września. Pobrano 4 listopada 2013, z: http://www.spiegel.de/politik/deutschland/cdu-wahlkampf-merkel-distanziert-sich-von-afd-a-923656.html.
SPD (2013). Das Wir Entscheidet. Das Regierungsprogramm 2013-2017. Pobrano 20 września 2013, z: www.spd.de/95466/regierungsprogramm 2013 2017.html.
Szczerbiak A., Taggart P. (2003). Theorising Party-Based Euroscepticism: Problems of Definition, Measurement and Causality. SEI Working Paper, 69. Pobrano 20 września 2013, z: https://www.sussex.ac.uk/webteam/gateway/file.php?name=epern-working-paper-12.pdf&site=266.
Tarrow, S. (1994). Power in Movement: Social movements, collective action and politics. Cambridge: Cambridge University Press.
Thüringen: CDU führte konkrete Gespräche mit der AfD. Spiegel Online, 7 grudnia 2014. Pobrano 2 stycznia 2014, z: http://www.spiegel.de/forum/politik/thueringen-cdu-fuehrte-konkrete-gespraeche-mit-derafd-thread-201314-1.html.
Tomczyk, M. (2013). Niemieckie partie polityczne wobec kryzysu w Strefie Euro w latach 2010-2013. W:
A. Kruk, i M. Sus, (Red.), Niemiecka Scena Polityczna 2009-2013. Aktorzy, zagadnienia i wyzwania (s.181-201). Wrocław: Atut.Vries de C. (2007), European Integration and National Elections. The Impact of EU Issue Voting on National Politics, Enschede: PrintPartners Ipskamp.
Wahlergebnisse (2014). Pobrano 20 grudnia 2014, z: http://www.wahlrecht.de/ergebnisse/.
Wimmel, A. (2013). Fachliche Expertise und abweichendes Verhalten bei Abstimmungen zur Euro-Krise im Deutschen Bundestag. Zeitschrift für Politikberatung, 6 (3-4), 125-136.
Wittrock F. (2014). CDU-Parteitag. Gefahr von rechts. Spiegel Online, 10 grudnia. Pobrano 20 grudnia 2014,
YouGov Deutschland (2013). Poll for Open Europe and Open Europe Berlin: Voters’ sentiments on the Eurozone. Open Europe, 03 September 2013. Pobrano 16 grudnia 2013, z: http://www.openeurope.org.uk/Content/Documents/130903__Briefing_Open_Europe_and_Open_Berlin_Berlin_1.pdf.
Zuba, K. (2006). Polski Eurosceptycyzm i Eurorealizm. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.