W poszukiwaniu teoretycznych podstaw rosyjskiej polityki ery W. Putina

Abstrakt

Fenomen rosyjskiej polityki określić można jako umiejętność osiągania celów politycznych poprzez konsekwentne prowadzenie skoordynowanych i wieloaspektowych przedsięwzięć polityczno-ekonomicznych, umiejętnie wspieranych działaniami dyplomatycznymi. Jest ona prowadzona w oparciu o strategie sektorowe, dzięki którym możliwe jest osiągniecie interesu narodowego, jako wypadkowej procesu osiągania żywotnych interesów w wybranych obszarach aktywności politycznej i gospodarczej państwa. Polityka ta jest konstruowana w oparciu o klasyczne zasady myślenia strategicznego, zakładające zdefiniowanie interesu narodowego, określenie żywotnych interesów państwa w ważnych dla jego funkcjonowania i sposobu osiągnięcia interesu narodowego w obszarach oraz wizji prowadzenia tej polityki. Proces ten został podzielony na konkretne etapy, w trakcie których osiągane są poszczególne żywotne interesy państwa, co pozwala na wyznaczenie kolejnych, umożliwiających realizację interesu narodowego. Interesem narodowym Federacji Rosyjskiej jest usankcjonowanie pozycji mocarstwa globalnego, zaś żywotnymi interesami – uzyskanie instrumentów pozwalających na osiągniecie tego celu strategicznego. Autor stawia tezę, iż koncepcja prowadzenia rosyjskiej polityki została oparta na myśli geopolitycznej autorstwa Halforda Johna Mackindera i Wieniamina Siemionowa Tien-Szańskiego. Do jej konstrukcji wykorzystano tezy o roli Pivot Area w procesie tworzenia potencjału państwa i zasadach funkcjonowania mocarstwa lądowego oraz teorię Heaterlandu wraz z wizją koniecznej ekspansji na obszary przyległe. Traktowanej zarówno jako rozwiązanie zapewniające bezpieczeństwo kraju o znacznej rozciągłości terytorialnej, jak i instrument pozwalający na uzyskanie statusu mocarstwa oraz potencjału zdolnego do przeciwstawienia się mocarstwu morskiemu (globalnemu). Adoptowane do czasów współczesnych teorie obydwu geopolityków stanowią podstawę teoretyczną dla konstrukcji strategii oddziaływania międzynarodowego Rosji. W oparciu o nie oraz analizę, zmodyfikowanych w latach 2015-2016 oraz nowych (strategia bezpieczeństwa ekonomicznego do 2030 r.), dokumentów strategicznych możliwym jest określenie celów rosyjskiej polityki oraz formuły ich osiągania. W prowadzonych rozważaniach przyjęto, iż opanowanie Półwyspu Krymskiego kończy w rosyjskiej polityce etap podporządkowywania terytorialnego, określanego przez Mackindera jako Word-Island. Kolejnym etapem będzie sankcjonowanie pozycji mocarstwa globalnego, co doprowadzi do podjęcia różnorodnych form konfrontacji ze Stanami Zjednoczonymi. Obszary i formuła tej konfrontacji zostaną wyznaczone w oparciu o założenia obydwu teorii, dostosowane do uwarunkowań współczesnych i specyfiki budowy potencjału państwa rosyjskiego. Podstawowym obszarem rywalizacji pozostanie sfera eksportu nośników energii, traktowana jako instrument wiązania gospodarczego państw – importerów oraz uzyskiwania wpływów politycznych w wybranych regionach globu. Szczególnym jej miejscem będzie Arktyka i Ocean Lodowaty, postrzegany jako jedyne potencjalne miejsce przeprowadzenia skutecznego ataku na państwo rosyjskie. Nowym, przedmiotowym obszarem tej rywalizacji stanie się natomiast kwestia udziału w globalnym rynku obrotu przetworzonymi nośnikami energii. Przez Rosję traktowanej jako instrument osiągania wpływów w poszczególnych regionach globu oraz zwiększający odporność ekonomiczną państwa. W amerykańskiej polityce eksport tych nośników (gazu LNG) stanowić ma instrument oddziaływania politycznego, ograniczającego możliwości osiągnięcia tego celu. Polityka ta uzasadnia dodatkowo konieczność tworzenia przez Rosję strategii oddziaływania międzynarodowego w oparciu o tezy Harolda Johna Mackindera i Wienamina Siemionowa Tien-Szańskiego.