Pasek boczny artykułu

Przesłane
października 8, 2022
Zaakceptowano
grudnia 29, 2022
Opublikowane
grudnia 30, 2022
Pobieranie
PDF
Statystyki
Licba odsłon : 197 Pobieranie : 93

Treść głównego artykułu

Abstrakt

W związku z faktem, że wzrost potencjału Chin przyciągał w ostatnich dziesięcioleciach uwagę wielu badaczy, przywódca Chin Xi Jinping wyniósł to zagadnienie na nowy poziom, akcentując siłę militarną Pekinu. Doprowadził tym samym do postrzegania Chin w Waszyngtonie jako coraz większego zagrożenia. Zostało ono odzwierciedlone w Narodowej Strategii Bezpieczeństwa USA administracji Donalda Trumpa. Niniejszy artykuł analizuje podejście USA do najbardziej śmiercionośnego arsenału militarnego ChRL, tj. sił nuklearnych w szerszym kontekście amerykańskiej polityki powstrzymywania Chin w okresie prezydentury Donalda Trumpa (2017–2021). W artykule zastosowana została metoda śledzenia procesu (ang. process-tracing) oraz metoda analizy oficjalnych dokumentów, które zostały sporządzone przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych oraz Wspólnotę Wywiadów USA, wykorzystano także artykuły prasowe. W pierwszej części artykułu omówiona została rola broni atomowej w polityce międzynarodowej, a następnie zaprezentowana ewolucja chińskiej strategii nuklearnej. W drugiej części artykułu omówiona została polityka powstrzymywania Chin. Przeprowadzona analiza prowadzi do konkluzji, iż rozbudowa przez Chiny własnego arsenału atomowego, tj. głowic nukearnych i środków przenoszenia broni atomowej, stała się powodem wielkiego zaniepokojenia Stanów Zjednoczonych oraz przyczyniła się do postrzegania przez Waszyngton chińskiej broni nuklearnej jako rosnącego zagrożenia. Z perspektywy USA „atomowy smok” zyskał na sile w regionie Indo-Pacyfiku, zwiększyły się jego interesy oraz sprzeciw wobec dominacji USA w tym regionie. Co najważniejsze, stało się to niepostrzeżenie, w ramach  ukrytych planów rozwoju własnego arsenału nuklearnego.

Słowa kluczowe

Donald Trump Xi Jinping broń atomowa potęga Chiny Stany Zjednoczone triada nuklearna Donald Trump Xi Jinping nuclear weapons power China United States nuclear triad

Szczegóły artykułu

Licencja

Licencja

Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Autor/Współautor udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

Autor/Współautor wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode

Jak cytować
Kharchuk, S. (2022). Stany Zjednoczone wobec chińskiej broni nuklearnej podczas prezydentury Donalda Trumpa. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 16(2), 48–71. https://doi.org/10.34862/rbm.2022.2.3
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Bibliografia

  1. Allison, G. (2017). Destined for War: Can America and China Escape Thucydides’s Trap? Houghton Mifflin Harcourt.
  2. Arbatov, A. (2021). Nuclear Deterrence: A Guarantee for or Threat to Strategic Stability? In F. Osinga & T. Sweijs (Eds.), NL ARMS Netherlands Annual Review of Military Studies 2020 (pp. 65–87). T.M.C. Asser PressHague. https://doi.org/10.1007/978-94-6265-419-8_5
  3. Ashbee, E., & Hurst, S. (2021). The Trump administration and China: policy continuity or transformation? Policy Studies, 42(5–6), 720–737. https://doi.org/10.1080/01442872.2021.1919299
  4. Babiarz, R. (2015). The People’s Nuclear Weapon: Strategic Culture and the Development of China’s Nuclear Weapons Program. Comparative Strategy, 34(5), 422–446. https://doi.org/10.1080/01495933.2015.1089123
  5. Bisley, N. (2020). Security policy in Asia from Obama to Trump: Autopilot, neglect or worse? In O. Turner & I. Parmar (Eds.), The United States in the Indo-Pacific. Obama’s legacy and the Trump transition (pp. 161–176). Manchester University Press. Accessed: https://www.manchesteropenhive.com/view/9781526135025/9781526135025.xml [16.09.2020].
  6. Center for Arms Control and Non-Proliferation. (2021, January 21). Nuclear Triad. Accessed: https://armscontrolcenter.org/factsheet-the-nuclear-triad/ [18.09.2022].
  7. Center for Strategic & International Studies. (2021, April 12). Missiles of China. Missile Threat. CSIS Missile Defense Project. Accessed: https://missilethreat.csis.org/country/china/ [20.09.2022].
  8. Chong-Pin, Lin. (1989). From Panda to Dragon: China’s Nuclear Strategy. The National Interest, 15, 49–57. http://www.jstor.org/stable/42894611
  9. Christensen, T. (2015). Obama and Asia. Foreign Affairs, 94(5), 28–36. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/obama-and-asia [01.09.2022].
  10. Congressional Research Service. (2012, March 28). Pivot to the Pacific? The Obama Administration’s “Rebalancing” Toward Asia (CRS Report for Congress R42448). Accessed: https://sgp.fas.org/crs/natsec/R42448.pdf [02.09.2022].
  11. Department of Defense. (2018). Nuclear Posture Review. Accessed: https://media.defense.gov/2018/Feb/02/2001872886/-1/-1/1/2018-NUCLEAR-POSTURE-REVIEW-FINAL-REPORT.PDF [18.09.2022].
  12. Fravel, T. M., & Medeiros, E. S. (2010). China’s Search for Assured Retaliation: The Evolution of Chinese Nuclear Strategy and Force Structure. International Security, 35(2), 48–87. https://doi.org/10.1162/ISEC_a_00016
  13. Fravel, T. M. (2019). China’s Military Strategy since 1949: Active Defense. Princeton University Press.
  14. Fravel, T. M. (2020). China’s “World-Class Military” Ambitions: Origins and Implications. Washington Quarterly, 43(1), 85–99. https://doi.org/10.1080/0163660X.2020.1735850
  15. Friedberg, A. (2005). The Future of U.S.-China Relations: Is Conflict Inevitable? International Security, 30(2), 7–45. https://doi.org/10.1162/016228805775124589
  16. Funaiole, M. P., Bermudez Jr., J. S., & Hart, B. (2021, August 4). A Glimpse on Chinese Ballistic Missile Submarines. Center for Strategic & International Studies. Accessed: https://www.csis.org/analysis/glimpse-chinese-ballistic-missile-submarines [18.09.2022].
  17. Glaser, Ch. (2011). Will China’s Rise Lead to War? Why Realism Does Not Mean Pessimism. Foreign Affairs, 90(2), 80–91. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2011-03-01/will-chinas-rise-lead-war [01.09.2022].
  18. Glaser, Ch. (2015). A U.S.-China Grand Bargain? The Hard Choice between Military Competition and Accommodation. International Security, 39(4), 49–90. https://doi.org/10.1162/ISEC_a_00199
  19. Góralczyk, B. (2018). Wielki Renesans: chińska transformacja i jej konsekwencje. Wydawnictwo Akademickie Dialog.
  20. Góralczyk, B. (2021). Nowy Długi Marsz: Chiny ery Xi Jinpinga. Wydawnictwo Akademickie Dialog.
  21. Gray, C. S. (1979). Nuclear Strategy: The Case for a Theory of Victory. International Security, 4(1), 54–87. https://www.jstor.org/stable/2626784
  22. Grudziński, P. (1988). Teologia bomby. Narodziny systemu nuklearnego odstraszania 1939–1953. Tom I: Bomba atomowa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  23. Halperin, M. H. (1965). Chinese Nuclear Strategy. The China Quarterly, 21, 74–86. https://www.jstor.org/stable/651318
  24. Holmes, J. R. (2020, October 9). China’s worrisome edge toward a ‘launch-on-warning’ nuclear posture. The Hill. Accessed: https://thehill.com/opinion/national-security/515243-chinas-worrisome-edge-toward-a-launch-on-warning-nuclear-posture/ [24.09.2022].
  25. Johnston, A. I. (1995). China’s New “Old Thinking”: The Concept of Limited Deterrence. International Security, 20(3), 5–42. https://www.jstor.org/stable/2539138
  26. Johnston, A. I. (2019). Shaky Foundations: The ‘Intellectual Architecture’ of Trump’s China Policy. Survival, 61(2). https://doi.org/10.1080/00396338.2019.1589096
  27. Kissinger, H. (1994). Diplomacy. Simon & Schuster.
  28. Kissinger, H. (2011). On China. Allen Lane Canada.
  29. Kissinger, H. (2012). The Future of U.S.-Chinese Relations: Conflict Is a Choice, Not a Necessity. Foreign Affairs, 91(2), 44–55. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2012-03-01/future-us-chinese-relations [01.09.2022].
  30. Kissinger, H. (2014). World Order. Penguin Press.
  31. Kwieciński, R. (2018). Budowa potencjału morskiego Chin. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 12(1), 105–115. https://doi.org/10.34862/rbm.2018.1.9
  32. Larson, C. (2021, March 17). Second-Strike: China’s Jin-Class Nuclear Submarine Is Ready to Nuke. The National Interest. Accessed: https://nationalinterest.org/blog/reboot/second-strike-china%E2%80%99s-jin-class-nuclear-submarine-ready-nuke-180384 [18.09.2022].
  33. Lei, Liu. (2018). ‘Dog-beating stick’: General Zhang Aiping’s contribution to the modernisation of China’s nuclear force and strategy since 1977. Cold War History, 18(4), 485–501. https://doi.org/10.1080/14682745.2018.1434507
  34. Mahbubani, K. (2020). Has China Won? The Chinese Challenge to American Primacy. Public Affairs.
  35. McNamara, R. S. (1983). The Military Role of Nuclear Weapons: Perceptions and Misperceptions. Foreign Affairs, 62(1), 59–80. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/articles/1983-09-01/military-role-nuclear-weapons-perceptions-and-misperceptions [01.09.2022].
  36. Mearsheimer, J. (2010). The Gathering Storm: China’s Challenge to US Power in Asia. The Chinese Journal of International Politics, 3(4), 381–396. https://doi.org/10.1093/cjip/poq016
  37. Mearsheimer, J. (2014). The Tragedy of Great Power Politics (2nd ed.). W. W. Norton & Company.
  38. Mierzejewski, D. (2013). Między pragmatyzmem a konfucjańską moralnością: dezideologizacja retoryki chińskiej polityki zagranicznej w okresie reform. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  39. Mulvenon, J. C., Tanner, M. S., Chase, M. S., Frelinger, D. R., Gompert, D. C., Libicki, M. C., & Pollpeter, K. L. (2006). Chinese Responses to U.S. Military Transformation and Implications for the Department of Defense. RAND Corporation. Accessed: https://www.rand.org/pubs/monographs/MG340.html [11.02.2022].
  40. Naughton, B. (1988). The Third Front: Defence Industrialization in the Chinese Interior. The China Quarterly, 115, 351–386. Accessed: https://doi.org/10.1017/S030574100002748X
  41. New York Times. (1964, October 17). Statement by Peking on Nuclear Test. Accessed: https://www.nytimes.com/1964/10/17/archives/statement-by-peking-on-nuclear-test.html [23.02.2022].
  42. Office of the Director of the National Intelligence. (2017). Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence Community. Accessed: https://www.dni.gov/files/documents/Newsroom/Testimonies/SASC%202017%20ATA%20SFR%20-%20FINAL.PDF [17.09.2022].
  43. Office of the Director of the National Intelligence. (2018). Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence Community. Accessed: https://www.dni.gov/files/documents/Newsroom/Testimonies/2018-ATA---Unclassified-SSCI.pdf [17.09.2022].
  44. Office of the Director of the National Intelligence. (2019). Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence Community. Accessed: https://www.dni.gov/files/ODNI/documents/2019-ATA-SFR---SSCI.pdf [17.09.2022].
  45. Office of the Director of the National Intelligence. (2021). Worldwide Threat Assessment of the US Intelligence Community. Accessed: https://www.dni.gov/files/ODNI/documents/assessments/ATA-2021-Unclassified-Report.pdf [17.09.2022].
  46. Office of the Secretary of Defense. (2017). Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China. Accessed: https://dod.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2017_China_Military_Power_Report.PDF [17.09.2022].
  47. Office of the Secretary of Defense. (2018). Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China. Accessed: https://media.defense.gov/2018/Aug/16/2001955282/-1/-1/1/2018-CHINA-MILITARY-POWER-REPORT.PDF [17.09.2022].
  48. Office of the Secretary of Defense. (2019). Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China. Accessed: https://media.defense.gov/2019/May/02/2002127082/-1/-1/1/2019_CHINA_MILITARY_POWER_REPORT.pdf [17.09.2022].
  49. Office of the Secretary of Defense. (2020). Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China. Accessed: https://media.defense.gov/2020/Sep/01/2002488689/-1/-1/1/2020-DOD-CHINA-MILITARY-POWER-REPORT-FINAL.PDF [17.09.2022].
  50. Office of the Secretary of Defense. (2021). Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China. Accessed: https://media.defense.gov/2021/Nov/03/2002885874/-1/-1/0/2021-CMPR-FINAL.PDF [17.09.2022].
  51. Payne, K. B., & Dale Walton, C. (2002). Deterrence in the Post-Cold War World. In J. Baylis, J. Wirtz, E. Cohen & C. S. Gray (Eds.), Strategy in the Contemporary World: An Introduction to Strategic Studies (pp. 161–183). Oxford University Press.
  52. Perry, W. J., Shultz, G. P., Kissinger, H. A., & Nunn, S. (2008, January 15). Toward a Nuclear-Free World. The Wall Street Journal. Accessed: https://www.wsj.com/articles/SB120036422673589947 [08.09.2020].
  53. Perry, W. J. (2006). Proliferation on the Peninsula: Five North Korean Nuclear Crises. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 607, 78–86. https://doi.org/10.1177/0002716206290850
  54. Pompeo, M. R., & Billingslea, S. (2021, January 4). Why China’s Nuclear Build-Up Should Worry the West [op-ed]. U.S. Department of State. Accessed: https://2017-2021.state.gov/why-chinas-nuclear-build-up-should-worry-the-west/index.html [11.02.2022].
  55. Powell, R. (1965). Great Powers and Atomic Bombs are “Paper Tigers”. The China Quarterly, 23, 55–63. https://doi.org/10.1017/S0305741000009899
  56. Pye, L. (1992). Social Science Theories in Search of Chinese Realities. China Quarterly, 132, 1161–1170. https://doi.org/10.1017/S0305741000045586
  57. Reuters. (2016, September 2). China says developing new type of long-range bomber. Accessed: https://www.reuters.com/article/us-china-defence-idUSKCN11809E [24.02.2022].
  58. Roberts, B., Manning, R. A, & Montaperto, R. N. (2000). China: The Forgotten Nuclear Power. Foreign Affairs, 79(4), 53–63. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2000-07-01/china-forgotten-nuclear-power [01.09.2022].
  59. Rodes, R. (1986). The Making of the Atomic Bomb. Simon & Schuster.
  60. Sagan, S. D., & Waltz, K. N. (2010). Is Nuclear Zero the Best Option? The National Interest, 109, 88–96. https://www.jstor.org/stable/42896338
  61. Schelling, T. C. (1962). The Role of Deterrence in Total Disarmament. Foreign Affairs, 40(3), 392–406. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/united-states/role-deterrence-total-disarmament [01.09.2022].
  62. Schneider, M. (2009). The Nuclear Doctrine and Forces of the People's Republic of China. Comparative Strategy, 28, 244–270. https://doi.org/10.1080/01495930903025276
  63. Selected Works of Mao Tse-Tung. (1975). (4th ed., Vol. 4). Foreign Languages Press.
  64. Shambaugh, D. (2002). Modernizing China's Military: Progress, Problems, and Prospects. University of California Press.
  65. Silove, N. (2016). The Pivot before the Pivot: U.S. Strategy to Preserve the Power Balance in Asia. International Security, 40(4), 45–88. https://doi.org/10.1162/ISEC_a_00238
  66. Tellis, A. J. (2020). The Return of U.S.-China Strategic Competition. In A. J. Tellis, A. Szalwinski, & M. Wills (Eds.), U.S.-China Competition for Global Influence (pp. 3–43). Accessed: https://www.nbr.org/wp-content/uploads/pdfs/publications/sa20_overview_tellis_dec2019advance.pdf [10.02.2022].
  67. The White House. (2011, November 17). Remarks By President Obama to the Australian Parliament [Parliament House, Canberra, Australia]. Accessed: https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2011/11/17/remarks-president-obama-australian-parliament [02.09.2022].
  68. The White House. (2017). National Security Strategy of the United States of America. Accessed: https://trumpwhitehouse.archives.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017-0905.pdf [11.02.2022].
  69. Tisdell, C. (2009). Economic Reform and Openness in China: China’s Development Policies in the Last 30 Years. Economic Analysis & Policy, 39(2), 271–294. https://doi.org/10.1016/S0313-5926(09)50021-5
  70. U.S. Department of Defense. (n.d.). America’s Nuclear Triad. Accessed: https://www.defense.gov/Multimedia/Experience/Americas-Nuclear-Triad/ [20.09.2022].
  71. U.S. Department of Defense. (2018). Summary of the 2018 National Defense Strategy of the United States of America: Sharpening the American Military’s Competitive Edge. Accessed: https://dod.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2018-National-Defense-Strategy-Summary.pdf [05.09.2022].
  72. U.S. Department of State (2011, November 10). America’s Pacific Century [a speech delivered by Secretary Hillary Clinton, East-West Center, Honolulu, HI]. Accessed: https://2009-2017.state.gov/secretary/20092013clinton/rm/2011/11/176999.htm [02.09.2022].
  73. Vogel, E. F. (2011). Deng Xiaoping and the Transformation of China. Harvard University Press.
  74. Walt, S. M. (1985). Alliance Formation and the balance of World Power. International Security, 9(4), 3–43. https://doi.org/10.2307/2538540
  75. Walt, S. M. (1987). The Origins of Alliances. Cornell University Press.
  76. Waltz, K. N. (1979). Theory of International Politics. Addison-Wesley Publishing Company.
  77. Waltz, K. N. (1990). Nuclear Myths and Political Realities. The American Political Science Review, 84(3), 731–745. https://www.jstor.org/stable/1962764
  78. Waltz, K. N. (2000). Structural Realism after the Cold War. International Security, 25(1), 5–41. Accessed: https://doi.org/10.1162/016228800560372
  79. Weitz, R. (2012, May 3). Pivot Out, Rebalance In. The Diplomat. Accessed: https://thediplomat.com/2012/05/pivot-out-rebalance-in/ [02.09.2022].
  80. Wendt, A. (1992). Anarchy is what States Make of it: The Social Construction of Power Politics. International Organization, 46(2), 391–425. https://doi.org/10.1017/S0020818300027764
  81. Wendt, A. (1999). Social Theory of International Politics. Cambridge University Press.
  82. Wilson L. J., & Xue Litai. (1988). China Builds the Bomb. Stanford University Press.
  83. Wohlstetter, A. (1959). The Delicate Balance of Terror. Foreign Affairs, 37(2), 211–234. Accessed: https://www.foreignaffairs.com/articles/1959-01-01/delicate-balance-terror [01.09.2022].
  84. Wu, Riqiang. (2013). Certainty of Uncertainty: Nuclear Strategy with Chinese Characteristics. The Journal of Strategic Studies, 36(4), 579–614. https://doi.org/10.1080/01402390.2013.772510
  85. Xi, Jinping. (2014a). Achieving Rejuvenation is the Dream of Chinese People [speech delivered on Nov. 29, 2012]. In Governance of China. Foreign Languages Press.
  86. Xi, Jinping. (2014b). Study, Disseminate and Implement the Guiding Principles of the 18th CPC National Congress [speech delivered on Nov. 17, 2012]. In Governance of China. Foreign Languages Press.
  87. Xi, Jinping. (2017, October 18). Secure a Decisive Victory in Building a Moderately Prosperous Society in All Respects and Strive for the Great Success of Socialism with Chinese Characteristics for a New Era [speech delivered at the 19th National Congress of the Communist Party of China]. Accessed: http://www.xinhuanet.com/english/download/Xi_Jinping%27s_report_at_19th_CPC_National_Congress.pdf [11.02.2022].
  88. Xinhua. (2021, July 1). Full Text: Speech by Xi Jinping at a ceremony marking the centenary of the CPC. Accessed: http://www.xinhuanet.com/english/special/2021-07/01/c_1310038244.htm [10.02.2022].
  89. You Ji. (1999). Nuclear Power in the Post-Cold War Era: The Development of China’s Nuclear Strategy. Comparative Strategy, 18, 245–259. https://doi.org/10.1080/01495939908403181
  90. Zhao, Lei. (2016, September 2). PLA Air Force commander confirms new strategic bomber. China Daily. Accessed: https://www.chinadaily.com.cn/china/2016-09/02/content_26683883.htm [20.09.2022].
  91. Zhao, Lei. (2017, May 9). Air Force set on long-range mission. China Daily. Accessed: https://www.chinadaily.com.cn/china/2017-09/05/content_31574008.htm [24.09.2022].
  92. Zoellick, R. B. (2005, September 21). Whither China: From Membership to Responsibility? [Remarks to National Committee on U.S.-China Relations, New York City]. Accessed: https://2001-2009.state.gov/s/d/former/zoellick/rem/53682.htm [04.09.2022].