Pasek boczny artykułu

Przesłane
grudnia 29, 2022
Opublikowane
grudnia 30, 2022
Pobieranie
PDF
Statystyki
Licba odsłon : 142 Pobieranie : 60

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Współczesne relacje pomiędzy NATO a Federacją Rosyjską, podobnie jak na początku 1990 r. mogą być uznane za przełomowe, gdyż mogą prowadzić do rekonfiguracji układu sił w Europie. Działanie takie po raz kolejny może zapoczątkować proces, którego konsekwencje odczuwać będzie cały kontynent. Z początkiem lat 90. XX wieku wzajemne pokojowe zapewnienia między USA a ZSRR, osiągane środkami dyplomatycznymi, przyczyniły się do decyzji zmieniających kształt polityczny Niemiec i Europy Środkowo–Wschodniej, a wszystkie państwa NATO oraz sześć państw Układu Warszawskiego podpisały Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie. Stąd też warto zadać pytanie, czy – analogicznie do sytuacji sprzed 30 lat – istnieje szansa, że negocjacje dyplomatyczne odegrają kluczową rolę dla utrzymania pokoju w Europie w obecnym dziesięcioleciu? Badania do niniejszego artykułu, przygotowanego w oparciu o oficjalne dokumenty, przeprowadzono metodą krytycznej analizy treści źródeł, wypowiedzi polityków i literatury przedmiotu. Podstawowym celem artykułu jest zbadanie wpływu deklaracji zawartych między NATO a ZSRR/Federacją Rosyjską na początku lat 90. na ówczesne relacje międzynarodowe. W pierwszej części artykułu omówiono kontekst historyczny związany z wydarzeniami w Europie po 1989 r. Następnie przedstawiono współczesne poglądy na temat decyzji, obietnic oraz żądań Federacji Rosyjskiej w stosunku do NATO. W trzeciej części przedstawiono, jak duże znaczenie mają dla bezpieczeństwa umowy nieformalne między podmiotami stosunków międzynarodowych. Stwierdzono, że umowy te są kluczowe dla ładu międzynarodowego, a ich postrzeganie i przestrzeganie, mimo braku wiążącej formy, realnie wpływa na bezpieczeństwo międzynarodowe. Zbadano więc, w jaki sposób NATO i Związek Radziecki postrzegały umowy nieformalne w sprawie rozszerzenia NATO na początku lat 90. XX wieku. Zaobserwowano również, że jednolity sposób interpretacji umów nieformalnych przez zawierające je Strony może realnie przyczynić się do rozwiązania konfliktów.

Słowa kluczowe

NATO Federacja Rosyjska rozszerzenie NATO umowy międzynarodowe umowy nieformalne żądania Federacji Rosyjskiej NATO Russian Federation NATO enlargement international agreements informal agreements demands of the Russian Federation

Szczegóły artykułu

Licencja

Licencja

Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Autor/Współautor udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

Autor/Współautor wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode

Jak cytować
Markiewicz, S. (2022). Problem rozszerzenia NATO w negocjacjach Stanów Zjednoczonych i ZSRR w latach 1989–1991. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 16(2), 145–167. https://doi.org/10.34862/rbm.2022.2.8
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Bibliografia

  1. Applebaum, A. (2014a, 21 października). Don’t accept Putin’s version of history. Kyiv Post. Ukraine’s Global Voice. Dostęp: https://www.kyivpost.com/article/opinion/op-ed/anne-applebaum-don’t-accept-putins-version-of-history-368754.html [06.02.2022].
  2. Applebaum, A. (2014b, 17 października). The Myth of Russian Humiliation. Washington Post. Dostęp: https://www.washingtonpost.com/opinions/anne-applebaum-nato-pays-a-heavy-price-for-giving-russia-too-much-credita-true-achievement-under-threat/2014/10/17/5b3a6f2a-5617-11e4-809b-cc0a295c773_story.html [05.02.2022].
  3. Asmus, R. D. (2002). Opening NATO’s Door: How the Alliance Remade Itself for a New Era. Columbia University Press. https://doi.org/10.7312/asmu12776
  4. Blanton, T. (2010). U.S. Policy and the Revolutions of 1989. W: S. Savranskaya, T. Blanton, V. Zubok (red.), Masterpieces of History: The Peaceful End of the Cold War in Europe, 1989 (s. 49–98). Central European University Press. Dostęp: https://books.openedition.org/ceup/2760#notes [17.03.2022].
  5. Blomfield, A., Smith, M. (2008, 7 maja). Gorbachev: U.S. Could Start New Cold War. The International Foundation for Socio–Economic and Political Studies (The Gorbachev Foundation). Dostęp: https://www.gorby.ru/en/presscenter/publication/show_25955/ [20.01.2022].
  6. Bush, G. H. (1991a, 6 marca). Address Before a Joint Session of Congress on the End of the Gulf War. Presidential Speeches. [Audio]. Miller Center Foundation. Dostęp: https://millercenter.org/the-presidency/presidential-speeches/march-6-1991-address-joint-session-congress-end-gulf-war [22.02.2022].
  7. Bush, G. H. (1991b, 11 września). George Bush Sr. promotes the ideas of a New World Order to Congress on September 11, 1991 after Operation Desert Storm ended. Forgotten History USA. [Video]. Dostęp: https://www.youtube.com/watch?v=fBIZcnmuolI&ab_channel=ForgottenHistoryUSA [6.02.2022].
  8. Deudney, D., Ikenberry, G. J. (1992). Who Won the Cold War? Foreign Policy, 87, 123–138. https://doi.org/10.2307/1149164
  9. Deudney, D., Ikenberry, G. J. (2009). The Unraveling of the Cold War Settlement, Survival, 51(6), 39–62. Dostęp: https://scholar.princeton.edu/sites/default/files/gji3/files/deudney-ikenberry-survival-us-russia-2009-10.pdf [10.02.2022].
  10. Eichler, J. (2021). NATO’s Expansion After the Cold War. Springer Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-66641-5
  11. Elbe, F. (2010). The Diplomatic Path to Germany Unity (Hertie Lecture delivered at the GHI’s German Unification Symposium, Washington DC, 2nd October 2009). Bulletin of the German Historical Institute Washington DC, 46, 33–44. Dostęp: https://paperzz.com/doc/8018547/the-diplomatic-path-to-german-unity-frank-elbe [17.03.2022].
  12. Gates, R. (2021, 1 marca). Transcript: A Convesation with Robert M. Gates. The Washington Post. Dostęp: https://www.washingtonpost.com/washington-post-live/2021/03/01/transcript-conversation-with-robert-m-gates/ [9.02.2022].
  13. Goldgeier, J. (2016, 12 lipca). Promises made, promises broken? What Yeltsin was told about NATO in 1993 and why it matters. Dostęp: https://warontherocks.com/2016/07/promises-made-promises-broken-what-yeltsin-was-told-about-nato-in-1993-and-why-it-matters/ [4.03.2022].
  14. Gordon, M. R. (1997, 25 maja). Anatomy of a Misunderstanding. The New York Times. Dostęp: https://www.nytimes.com/1997/05/25/weekinreview/the-anatomy-of-a misunderstanding.html [20.03.2022].
  15. Gotkowska, J. (2021). NATO 2030: na drodze do nowej strategii. Komentarze OSW (nr 398). Ośrodek Studiów Wschodnich. Dostęp: https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/komentarze_398_0.pdf [16.09.2022].
  16. Górzyński, O. (2022, 12 października). Biały Dom: rywalizacja z chinami głównym punktem nowej strategii bezpieczeństwa narodowego. Polska Agencja Prasowa. Dostęp: https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1450941%2Cbialy-dom-rywalizacja-z-chinami-glownym-punktem-nowej-strategii [15.10.2022].
  17. Hahn, G. M. (2018, 23 kwietnia). Broken Promise: NATO Expansion and the End of the Cold War – AN UPDATE. Gordonhahn.com. Dostęp: https://gordonhahn.com/2018/04/23/broken-promise-nato-expansion-and-the-end-of-the-cold-war-an-update/ [15.04.2022].
  18. Ikenberry, G. J. (1999). Institutions, Strategic Restraint, and the Persistence of American Postwar Order. International Security, 23(3), 43–78. https://doi.org/10.2307/2539338
  19. Ikenberry, G. J. (2001). After Victory: Institutions, Strategic Restraint, and the Rebuilding of Order after Major Wars. Princeton University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctv3znx0v
  20. Jervis, R. (2017). Perception and Misperception in International Politics. Princeton University Press.
  21. Joseph, E. P. (2014, 1 maja). NATO Expansion: The Source of Russia’s Anger? National Interest. Dostęp: http://nationalinterest.org/feature/nato-expansion-the-source-russias-anger-10344 [5.03.2022].
  22. Kirchick, J. (2014, 8 kwietnia). NATO Expansion Didn’t Set Off the Ukrainian Crisis. International Republican Institute. Dostęp: https://www.iri.org/news/on-foreignpolicy-com-james-kirchick-looks-at-what-set-off-ukraine-crisis-cites-iri-poll/ [17.02.2022].
  23. Klußmann, U., Schepp, M., Wiegrefe, K. (2009, 26 listopada). NATO's Eastward Expansion: Did the West Break Its Promise to Moscow? Spiegel International. Dostęp: https://www.spiegel.de/international/world/nato-s-eastward-expansion-did-the-west-break-its-promise-to-moscow-a-663315.html [22.02.2022].
  24. Kórshunov, M. (2014, 16 października). Mikhail Gorbachev: I Am against All Walls. Russian Beyond. Dostęp: https://www.rbth.com/international/2014/10/16/mikhail_gorbachev_i_am_against_all_walls_40673.html [15.03.2022].
  25. Kramer, M. (2009). The Myth of a No-NATO-Enlargement Pledge to Russia. Washington Quarterly, 32(2), 39–61. https://doi.org/10.1080/01636600902773248
  26. Lepiarz, J. (2022, 19 luty). Der Spiegel: Dokument potwierdza zastrzeżenia Rosji wobec rozszerzenia NATO. Deutsche Welle. Dostęp: https://p.dw.com/p/47HBC [05.03.2022].
  27. Lieven, A. (1995). Russian Opposition to NATO Expansion. The World Today, 51(10), 196–199. https://www.jstor.org/stable/40396653
  28. Lipson, Ch. (1991). Why Are Some International Agreements Informal? International Organization, 45(4), 495–538. https://www.jstor.org/stable/2706946
  29. MccGwire, M. (1998). NATO Expansion: ‘A Policy Error of Historic Importance’. Review of International Studies, 24(1), 23–42. https://doi.org/10.1017/s0260210598000230
  30. Mearsheimer, J. J. (2014). Why the Ukraine Crisis Is the West’s Fault: The Liberal Delusions That Provoked Putin. Foreign Affairs, 93(5), 77–89. https://www.jstor.org/stable/24483306
  31. Moens, A. (1991). American diplomacy and German unification. Survival, 33(6), 531–545. https://doi.org/10.1080/00396339108442620
  32. Musitelli, J. (2011). François Mitterrand, architecte de la Grande Europe: le projet de Confédération européenne (1990-1991). Revue internationale et stratégique, 82(2), 18–28. https://doi.org/10.3917/ris.082.0018
  33. National Security Archive. (2017a, 12 grudnia). U.S. Embassy Bonn Confidential Cable to Secretary of State on the speech of the German Foreign Minister: Genscher Outlines His Vision of a New European Architecture (1990, February 1). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard. (Source: U.S. Department of State. FOIA Reading Room. Case F-2015-10829). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16112-document-01-u-s-embassy-bonn-confidential-cable [4.02.2022].
  34. National Security Archive. (2017b, 12 grudnia). Mr. Hurd to Sir C. Mallaby (Bonn). Telegraphic N. 85: Secretary of State’s Call on Herr Genscher: German Unification (1990, February, 6). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: Documents on British Policy Overseas, series III, volume VII: German Unification, 1989–1990). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16113-document-02-mr-hurd-sir-c-mallaby-bonn [4.03.2022].
  35. National Security Archive. (2017c, 12 grudnia). Record of conversation between Mikhail Gorbachev and James Baker in Moscow (Excerpts) (1990, February, 9). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: Gorbachev Foundation Archive, Fond 1, Opis 1). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16117-document-06-record-conversation-between [4.02.2022].
  36. National Security Archive. (2017d, 12 grudnia). NATO Expansion: What Gorbachev Heard. Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/russia-programs/2017-12-12/nato-expansion-what-gorbachev-heard-western-leaders-early#_edn3 [4.02.2022].
  37. National Security Archive. (2017d, 12 grudnia). Memorandum of Conversation between Helmut Kohl and George Bush at Camp David. (1990, February, 24). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: George H.W. Bush Presidential Library, Memcons and Telcons). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16127-document-13-memorandum-conversation-between [4.01.2022].
  38. National Security Archive. (2017e, 12 grudnia). Letter from Mr. Powell (N. 10) to Mr. Wall: Thatcher-Gorbachev memorandum of conversation. (1990, June, 8). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: Documents on British Policy Overseas, series III, volume VII: German Unification, 1989-1990). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16136-document-22-letter-mr-powell-n-10-mr [4.03.2022].
  39. National Security Archive. (2017f, 12 grudnia). Ambassador Rodric Braithwaite diary, 05 March 1991. W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: Rodric Braithwaite personal diary). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16142-document-28-ambassador-rodric-braithwaite-diary [4.01.2022].
  40. National Security Archive. (2017g, 12 grudnia). Memorandum of Telephone Conversation between Mikhail Gorbachev and George Bush. (1990, July, 17). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: George H.W. Bush Presidential Library, Memcons and Telcons). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16138-document-24-memorandum-telephone-conversation [4.04.2022].
  41. National Security Archive. (2017h, 12 grudnia). James F. Dobbins, State Department European Bureau, Memorandum to National Security Council: NATO Strategy Review Paper for October 29 Discussion. (1990, October, 25). W: NATO Expansion: What Gorbachev Heard (Source: George H.W. Bush Presidential Library, NSC Philip Zelikow Files, Box CF01468, Folder “File 148 NATO Strategy Review No. 1[3]). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16141-document-27-james-f-dobbins-state-department [4.01.2022].
  42. National Security Archive. (2018, 16 marca). Memorandum to Boris Yeltsin about Russian Supreme Soviet delegation to NATO HQs. (1991, July, 3). W: NATO Expansion: What Yeltsin Heard (Source: State Archive of the Russian Federation (GARF), Fond 10026, Opis 1). Dostęp: https://nsarchive.gwu.edu/document/16373-document-01-memorandum-boris-yeltsin-about [4.01.2022].
  43. NATO. (2014, 16 lipca). Russia’s accusations - setting the record straight. Fact Sheet. Dostęp: https://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2014_07/20140716_140716-Factsheet_Russia_en.pdf [22.01.2022].
  44. NATO. (2021, 04 czerwca). NATO 2030: a transatlantic agenda for the future. Speech by NATO Secretary General Jens Stoltenberg previewing the NATO Summit in Brussels at event organised by NATO, The German Council on Foreign Relations (DGAP) and The Brookings Institution. Dostęp: https://www.nato.int/cps/fr/natohq/opinions_184636.htm [16.09.2022].
  45. NATO Watch. (2018, 2 stycznia). How Gorbachev was misled over assurances against NATO expansion. NATO Watch. Dostęp: https://natowatch.org/newsbriefs/2018/how-gorbachev-was-misled-over-assurances-against-nato-expansion [20.02.2022].
  46. Nau, H.R. (2012). Realism. W: S.W. Hook, Ch.M. Jones (red.), Routledge Handbook of American Foreign Police. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203878637.ch5
  47. Pifer, S. (2014, 6 listopada). Did NATO Promise Not to Enlarge? Gorbachev Says “No”. Brookings. Dostęp: https://www.brookings.edu/blog/up-front/2014/11/06/did-nato-promise-not-to-enlarge-gorbachev-says-no/ [6.01.2022].
  48. Ross, R.S. (1995). Negotiating Cooperation: The United States and China, 1969–1989. Stanford University Press.
  49. Sarotte M.E. (2010a). Not One Inch Eastward? Bush, Baker, Kohl, Genscher, Gorbachev, and the Origin of Russian Resentment toward NATO Enlargement in February 1990. Diplomatic History, 34(1), 119–140. https://doi.org/10.1111/j.1467-7709.2009.00835.x
  50. Sarotte, M.E. (2010b). Perpetuating U.S. Preeminence: The 1990 Deals to “Bribe the Soviets Out” and Move NATO In. International Security, 35(1), 110–137. https://doi.org/10.1162/ISEC_a_00005
  51. Sarotte, M.E. (2014). A Broken Promise? What the West Really Told Moscow About NATO Expansion. Foreign Affairs, 93(5), 90–97. https://www.jstor.org/stable/24483307
  52. Sarotte, M.E. (2022, 12 kwietnia). Not One Inch: America, Russia, and the Making of Post-Cold War Stalemate. [Video]. C-Span. Dostęp: https://www.c-span.org/video/?519437-1/qa-mary-sarotte [06.02.2022].
  53. Savranskaya, S., Blanton, T. (2016). The Last Superpower Summits. Central European University Press. http://www.jstor.org/stable/10.7829/j.ctt1kk65kn
  54. Shifrinson, J.R.I. (2016). Deal or No Deal? The End of the Cold War and the U.S. Offer to Limit NATO Expansion. International Security, 40(4), 7–44. https://doi.org/10.1162/ISEC_a_00236
  55. Shifrinson, J.R.I. (2018). Rising Titans, Falling Giants: How Great Powers Exploit Power Shifts. Cornell University Press. https://www.jstor.org/stable/10.7591/j.ctt21h4vx1
  56. Slocombe, W.B.A (2011). A Crisis of Opportunity: The Clinton Administration and Russia. W: M. Leffler, J. Legro (red.), Uncertain Times: American Foreign Policy after the Berlin Wall and 9/11 (s. 78–95). Cornell University Press. https://doi.org/10.7591/9780801460814-007
  57. Snyder, G.H. (1997). Alliance Politics. Cornell University Press.
  58. Spohr, K. (2012). Precluded or Precedent-Setting? The ‘NATO Enlargement Question’ in the Triangular Bonn-Washington-Moscow Diplomacy of 1990–1991. Journal of Cold War Studies, 14(4), 4–54. https://doi.org/10.1162/jcws_a_00275
  59. Tomé, L.J.R.L. (2000). Russia and NATO’s Enlargement (Final Report). NATO Research Fellowship Programme 1998–2000. Dostęp: https://www.nato.int/acad/fellow/98-00/tome.pdf [20.03.2022].
  60. Trachtenberg, M. (1999). A Constructed Peace: The Making of the European Settlement 1945–1963. Princeton University Press.
  61. Treaty. (1994, 5 grudnia). Memorandum on Security Assurances in connection with Ukraine’s accession to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons. UN Treaties. Dostęp: https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%203007/Part/volume-3007-I-52241.pdf [15.03.2022].
  62. U.S. Department of State. (1990, 12 września). Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany. Dostęp: https://chnm.gmu.edu/1989/files/download/1220/fullsize [01.02.2022].
  63. Waltz, K.N. (1993). The Emerging Structure of International Politics. International Security, 18(2), 44–79. https://doi.org/10.2307/2539097
  64. Waltz, K.N. (2000). Structural Realism after the Cold War. International Security, 25(1), 5–41. https://doi.org/10.1162/016228800560372
  65. Westad, O.A. (2017). The Cold War: A World History. Basic Book.
  66. Zelikow, P. (1995, 10 sierpnia). NATO Expansion Wasn’t Ruled Out. The New York Times. Dostęp: https://www.nytimes.com/1995/08/10/opinion/IHT-nato-expansion-wasnt-ruled-out.html [20.03.2022].