Pasek boczny artykułu

Przesłane
listopada 2, 2023
Zaakceptowano
grudnia 20, 2023
Opublikowane
grudnia 30, 2023
Pobieranie
PDF
Statystyki
Licba odsłon : 90 Pobieranie : 60

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Samorząd terytorialny jako niezwykle ważny element ustroju politycznego państwa, realizuje zadania publiczne nie zastrzeżone ustawami dla innych organów władzy publicznej. W tym celu państwo zabezpiecza możliwości realizacji zadań przez samorząd, zapewniając mu w ramach zrównoważonego system finansów odpowiedni podział źródeł dochodów pozwalających na realizację przydzielonych zadań. Współcześnie wyzwania stojące przed samorządem terytorialnym są inne niż jeszcze kilka lat temu. W ostatnich latach największym problemem było skuteczne przeciwdziałanie skutkom pandemii, ograniczeń działalności gospodarczej, konieczności udzielenia pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy itp. Dlatego ważne jest bieżące analizowanie na ile system finansów publicznych jest przejrzysty i pozwala im skutecznie wspierać rozwój lokalny i regionalny na płaszczyźnie społecznej, gospodarczej i przestrzennej. W artykule przedstawiono ocenę sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2018-2022 w oparciu o wybrane wskaźniki finansowe. Taki przedział czasowy pokrywa się z przedłużoną kadencją samorządów oraz pozwala na porównanie danych z lat poprzedzających pandemię i wybuch wojny w Ukrainie oraz spojrzenie na wpływ sytuacji na kolejne lata funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego. W artykule zaprezentowano główne zagadnienia dotyczące dochodów własnych, wydatków majątkowych i wyników operacyjnych jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. Źródłem danych do analiz związków między wybuchem pandemii COVID-19 oraz wojny w Ukrainie a sytuacją finansową jednostek samorządu terytorialnego w Polsce jest baza Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego.

Słowa kluczowe

jednostki samorządu terytorialnego stabilne finanse finanse samorządowe dochody własne nadwyżka operacyjna wydatki majątkowe local government units stable finances local government finances own income operating surplus property expenditures

Szczegóły artykułu

Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Licencja

Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.

Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” i tym samym potwierdza, że:

  1. Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
  2. Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
  3. Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
  4. Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
  5. Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.

Autor/Współautor udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”, na następujących polach eksploatacji:

  1. Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
  2. Obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
  3. Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
  4. Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.

Autor/Współautor wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode

Jak cytować
Ładysz, I. M. (2023). Wybrane współczesne problemy jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2018–2022. Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 17(2), 123–143. https://doi.org/10.34862/rbm.2023.2.7
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Bibliografia

  1. Bendyk, E., & Buras, P. (2022). Polska wobec wojny, Polska w świecie po wojnie. Zadania na nowy czas. Forum Idei.Fundacja im. Stefana Batorego. Dostęp: https://www.batory.org.pl/publikacja/polska-wobec-wojny-polska-w-swiecie-po-wojnie-zadania-na-nowy-czas/ [30.09.2023].
  2. Europejska Karta Samorządu Lokalnego sporządzona w Strasburgu dnia 15 października 1985 r. (Dz. U. 1994 Nr 124, poz. 607).
  3. Franek, S. (2022). Konsekwencje kryzysu Covid-19 dla finansów jednostek samorządu terytorialnego w krajach UE. Optimum. Economic Studies, (3(109), 55–68. https://doi.org/10.15290/oes.2022.03.109.05
  4. Gromek, Z. (2022). Zasada samodzielności samorządu terytorialnego w Konstytucji RP. Scholar.
  5. Jabłoński, M. (2022, 22 listopada). Kadencja samorządów wydłużona. Prezydent podpisał ustawę. Dziennik Gazeta Prawna. Dostęp: https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/8593720,kadencja-samorzadow-wydluzona-ustawa-prezydent.html [30.09.2023].
  6. Klimek, M. (2022). Funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego podczas pandemii COVID-19. Studia Politologiczne, 64, 89–108. https//doi.org/10.33896/SPolit.2022.64.6
  7. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.).
  8. Kozłowski, S. (2023). Rola samorządu lokalnego jako stabilizatora funkcjonowania państwa w okresie kryzysu politycznego i systemowego w Polsce. Studia Politologiczne, 67, 9–23. https//doi.org/10.33896/SPolit.2023.67.1
  9. Kwiatkowski, K., Tyszkiewicz, W., & Wójcik, M. (2021). Raport finanse samorządów terytorialnych po pandemii. Od kryzysu do rozwoju. Fundacja Ośrodek Rozwoju Polski. Dostęp: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k10/senat/zespoly/samorzad/raport_finanse-samorzadow-po-pandemii_forp_fpk__2021_11_25-1.pdf [30.09.2023].
  10. Lachiewicz, W., Kozłowska, A., Olech, M., Pietrzykowska, D., Pochopień, G., Rogowski, Ł., & Walczak, P. (2022). Pomoc obywatelom Ukrainy. Zadania samorządu terytorialnego i ich finansowanie. C.H. BECK.
  11. Leśniewicz, G. (2020). Organy samorządu wobec zagrożeń wirusem COVID-19. Ekspertyzy i Opracowania (nr 100). Narodowy Instytut Samorządu Terytorialnego. Dostęp: https://www.nist.gov.pl/files/texts/1587982474_102.pdf [30.09.2023].
  12. Matwiejuk, J. (2014). Samorząd terytorialny w Polsce. W M. Perkowski, J. Szymański, & M. Zdanowicz (red.), Człowiek i prawo międzynarodowe: księga dedykowana Profesorowi Bogdanowi Wierzbickiemu (s. 313–338).Temida 2.
  13. Ministerstwo Finansów. (2020, 22 lipca). Objaśnienia podatkowe z dnia 21 lipca 2020 r. w sprawie nowych preferencji stosowanych w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19 . Dostęp: https://www.gov.pl/web/finanse/objasnienia-podatkowe-z-21-lipca-2020-r-ws-nowych-preferencji-stosowanych-w-zwiazku-z-ponoszeniem-negatywnych-konsekwencji-ekonomicznych-z-powodu-covid-19 [30.09.2023].
  14. Mroczek, W. (2023, 31 lipca). Paliwa z Rosji na cenzurowanym. Obserwator Finansowy. Dostęp: https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/paliwa-z-rosji-na-cenzurowanym/ [20.09.2023].
  15. Necel, R. (2022). Lokalna wspólnota wobec kryzysu wywołanego pandemią COVID-19 na przykładzie doświadczeń współpracy pracowników wielkopolskich instytucji pomocy społecznej z lokalnym partnerami. Rozwój regionalny i polityka regionalna, (62), 13–29. https://doi.org/10.14746/rrpr.2022.62.02
  16. Nykiel, W. (1993). Rola dochodów w równoważeniu budżetów lokalnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  17. Owsiak, K. (2021). Władze samorządowe wobec presji na wydatki związane z kryzysem pandemicznym. W M. Zioło (red.), Finanse publiczne (s. 63–81). Polska Akademia Nauk.
  18. Rozporządzenie Ministra Aktywów Państwowych z dnia 2 listopada 2022 r. w sprawie ilości paliwa stałego dostępnej dla jednego gospodarstwa domowego w ramach zakupu preferencyjnego (Dz. U. 2022, poz. 2238).
  19. Rozporządzenie Ministra Aktywów Państwowych z dnia 2 listopada 2022 r. w sprawie wykazu podmiotów uprawnionych do prowadzenia sprzedaży gminom paliwa stałego. (Dz. U. 2022, poz. 2237).
  20. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 maja 2022 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. 2022, poz. 1028).
  21. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego. (Dz. U. 2020, poz. 433).
  22. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. 2023, poz. 1118).
  23. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. 2020, poz. 491).
  24. Serwis Samorządowy PAP. (2022, 22 września). ZMP: do 2023 r. samorządy stracą blisko 43 mld zł z PIT. Polska Agencja Prasowa. Dostęp: https://samorzad.pap.pl/kategoria/finanse/zmp-do-2023-r-samorzady-straca-blisko-43-mld-zl-z-pit [30.09.2023].
  25. Swianiewicz, P., & Łukomska, J. (2020). Finanse samorządu terytorialnego w dobie pandemii. Forum Idei. Fundacja im. Stefana Batorego. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/11/Finanse-samorzadu-w-dobie-pandemii.pdf [ 15.10.2023].
  26. Swianiewicz, P., & Łukomska, J. (2023). Sytuacja finansowa samorządów na koniec 2022 roku – niebezpieczne tendencje. Forum Idei. Fundacja im. Stefana Batorego. Dostęp: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/05/sytuacja-finansowa-samorzadow-na-koniec-2022_niebezpieczne-tendencje.pdf [30.09.2023].
  27. Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. 2023, poz. 810).
  28. Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. 2023, poz.103).
  29. Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. 2022, poz. 2267).
  30. Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2023, poz. 1327).
  31. Ustawa z dnia 27 października 2022 r. o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych (Dz. U. 2022, poz. 2236).
  32. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. 2023, poz.1270).
  33. Ustawa z dnia 29 września 2022 r. o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. 2022, poz. 2418).
  34. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. 2022, poz. 1526).
  35. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2023, poz. 40).
  36. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. 2022, poz. 2094).
  37. Winczorek, P. (2000). Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Liber.
  38. Wyszkowska, D., & Wyszkowski, A. (2022). Program „Polski Ład" a sytuacja finansowa JST. Centrum Ekspertyzy Lokalnej (Analiza Celowa nr 3). Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego. Dostęp: https://frdl.org.pl/static/upload/store/frdl/ANALIZY_CELOWE/POLSKI_LAD2.pdf [23.09.2023].